4. ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Πριν ξεκινήσουμε τη γνωριμία μας με τη βασική ορολογία που σχετίζεται με την έννοια και την πράξη του προσανατολισμού, ας μελετήσουμε μια σημαντική και ενδιαφέρουσα ετυμολογική και εννοιολογική ανακολουθία: το ρήμα «προσανατολίζω» προέρχεται από το «προς + ανατολή» και σημαίνει «στρέφω κάτι προς τα ανατολικά» και ως μέσο ρήμα «προσανατολίζομαι» σημαίνει «εντοπίζω τα σημεία του ορίζοντα του τόπου όπου βρίσκομαι, ή βρίσκω την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσω» (Μείζον Ελληνικό Λεξικό).

Κάθε φορά που νιώθουμε «χαμένοι» στο χώρο, τι ψάχνουμε τελικά, την Ανατολή ή το Βορρά; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό.

 Εάν δεχθούμε ότι η μαγνητική πυξίδα μας δείχνει πάντα το Βορρά, τότε ίσως θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε τη λέξη «προσβορρίζω» και «προσβορρίζομαι». Ετσι, για να λύσουμε πλήρως το ζήτημα, πρέπει να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή.

Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν όργανα ή άλλα τεχνικά μέσα προσανατολισμού και ήταν επόμενο οι άνθρωποι συνήθως να καταφεύγουν σε φυσικά σημεία αναφοράς, όπως η ανατολή του ηλίου.

Πολύ αργότερα, όταν εφευρέθηκε η μαγνητική πυξίδα και η αναζήτηση σημείων του ορίζοντα σχετίστηκε με το μαγνητικό Βορρά, οι άνθρωποι άρχισαν να αναζητούν το Βορρά αλλά συνέχισαν να χρησιμοποιούν την ίδια λέξη!

Η πυξίδα (compass) (από την αρχαία ελληνική λέξη πυξίς - ίδος, που αρχικά σημαίνει ξύλινο κουτί) ή κοινώς μπούσουλας (από την ιταλική λέξη bussola) είναι όργανο με το οποίο επιτυγχάνεται ο προσανατολισμός του χρήστη, δείχνοντάς του την κατεύθυνση του Βορρά. Ιδιαίτερα όμως στη ναυσιπλοΐα αποτελεί το σημαντικότερο "ναυτιλιακό βοήθημα" με το οποίο μετρούνται και πραγματοποιούνται τόσο οι πορείες των πλοίων όσο και οι διοπτεύσεις.

Επειδή το όργανο αυτό αναπτύχθηκε εξ ανάγκης στη ναυτιλία αλλά και εκ της σημαντικότητάς του σ΄ αυτή ονομάζεται συνηθέστερα ναυτική πυξίδα.

Η ναυτική πυξίδα σήμερα διακρίνεται στην μαγνητική πυξίδα (magnetic compass) που βασίζεται στη λειτουργία της μαγνητικής βελόνης και είναι η πλέον διαδεδομένη, στην γυροσκοπική πυξίδα (gyro compass) που βασίζεται στην ταχεία περιστροφή του ελεύθερου γυροσκόπιου με μηδενικό σχεδόν σφάλμα και στην γυρομαγνητική πυξίδα (gyro-magnetic compass) περιορισμένης χρήσης.

Μια μαγνητική βελόνα επιπλέουσα σε δοχείο νερού συνιστούσε την αρχαιότερη πυξίδα. 

 Η πιστότητα της σημερινής μαγνητικής πυξίδας ανάγεται όμως στο μόλις πρόσφατο παρελθόν. Πριν από 100 περίπου ετών ο Λόρδος Kelvin τελειοποίησε την μαγνητική πυξίδα η οποία χρησιμοποιείται σήμερα.

Προσανατολιζόμαστε
  δηλαδή...προσβορριζόμαστε
με την βοήθεια πυξίδας.