ΓΛΩΣΣΑ Ε΄- Ενότητα ''ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ''

Πρώτα  διαβάζουμε το κείμενο 

που βρίσκεται από  κάτω... μετά κάνουμε τις ασκήσεις.

πΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Μια φορά κι έναν καιρό, σε έναν μακρινό τόπο –εκεί όπου μόνο η φαντασία μπορεί να φτάσει– ζούσαν δύο ξακουστοί βασιλιάδες: ο Ένας και ο Άλλος. Οι πολιτείες τους, η βόρεια και η νότια, καμάρωναν η μια απέναντι στην άλλη. Μια λίμνη τις στόλιζε, αλλά και τις ένωνε, έτσι που,αν δεν το ήξερες, θα νόμιζες πως και οι δυο μαζί ήταν μια μεγάλη και όμορφη πολιτεία. Τη λίμνη την ονόμασαν «Ειρηνική». Άντρες και γυναίκες συναντιόντουσαν εκεί και τα παιδιά έπαιζαν ξένοιαστα στις όχθες της.

Ο Ένας και ο Άλλος είχαν πολύ μεγάλη φιλία, τέτοια που μόνο στα παραμύθια βρίσκει κανείς. Όμως κάποιο βράδυ ο Ένας είδε ένα περίεργο όνειρο: ήταν, λέει, υπηρέτης του Άλλου. Το άλλο πρωί ξύπνησε όλο νεύρα. Ξέχασε ότι όλα αυτά είχαν γίνει στον ύπνο του και αποφάσισε πως οι γείτονές του έπρεπε να τιμωρηθούν. Έτσι, κήρυξε αμέσως πόλεμο στη γειτονική πολιτεία. Οι μάχες θα άρχιζαν σε λίγες μέρες.

Οι κάτοικοι έπεσαν σε μεγάλη στενοχώρια. Τα παιδιά συναντήθηκαν στις όχθες της Ειρηνικής για να σκεφτούν τι θα μπορούσαν να κάνουν στην παρούσα κατάσταση. Καθισμένοι στα χόρτα, η Φωτεινή, ο Στράτος, η Βασιλική, ο Φάνης, η Ισμήνη κι ο Πέτρος συζητούσαν.

– Μα πού ακούστηκε πόλεμος για το τίποτα! λέει ο Στράτος. Νομίζουν ότι βρήκαν ένα παιχνίδι για να περνάει η ώρα…

– Αν πράγματι θέλουν παιχνίδι, θα τους φτιάξουμε εμείς ένα, λέει η Ισμήνη.

– Κι όταν το ετοιμάσουμε, θα το παρουσιάσουμε και στον Έναν και στον Άλλο και θα τους πούμε: «Πάρτε και παίξτε μ’ αυτό και ξεχάστε τον πόλεμο!».

Έψαξαν στις κασέλες και στα υπόγεια και το άλλο πρωί συναντήθηκαν πάλι. Έφεραν έναν χάρτη, κοπίδια, μολυβένια ανθρωπάκια, βότανα για να φτιάξουν τα χρώματα, μια ξύλινη τετράγωνη τάβλα, πηλό και υφάσματα, ψαλίδια, νήματα και, τέλος, η Ισμήνη έφερε μια παλιά ζυγαριά της γιαγιάς της.

Στην αρχή χάραξαν τους δρόμους για να περπατάνε οι φιγούρες και μετά έφτιαξαν χρώμα λευκό και μαύρο για να τις βάψουν. Στρώθηκαν στη δουλειά. Έφτιαξαν τις φιγούρες που θα έπαιζαν στο παιχνίδι, έτσι που να θυμίζουν τις πολιτείες τους. Μια πολιτεία λευκή και μια μαύρη, και η μια στεκόταν απέναντι από την άλλη. Οι πολιτείες είχαν πύργους. Σκέφτηκαν ότι πόλη δίχως άλογα είναι σαν άμαξα δίχως ρόδες, και τα έπλασαν κι αυτά. Δίπλα τους έβαλαν τους αξιωματικούς. Έντυσαν, ακόμα, έναν βασιλιά και μια βασίλισσα για κάθε πολιτεία και μπροστά απ’ όλους έβαλαν να στέκονται μικρά στρατιωτάκια. Με τη ζυγαριά θα υπολόγιζαν την αξία κάθε φιγούρας.

– Ενδιαφέρον είναι το παιχνίδι μας, κι όταν ορίσουμε και τους κανόνες…

– Τι εννοείς μ’ αυτό; ρώτησαν τα παιδιά.

 Άρχισαν να μιλάνε όλοι μαζί για τους κανόνες, κι ακόμα θα μιλούσαν, αν δεν έλεγε ο Φάνης την ιδέα του: Αφού όσα φτιάξανε υπήρχαν στην πραγματικότητα μέσα στις πολιτείες τους, ας πήγαιναν από κοντά να τα παρατηρήσουν. Έτσι κι έγινε. Κάθε παιδί θα παρατηρούσε πώς συμπεριφερόταν κάθε φιγούρα στην πραγματικότητα.

Την άλλη μέρα το απόγευμα συναντήθηκαν πάλι, και ο καθένας ανέφερε τις κινήσεις που παρατήρησε. Μετά από πολλή συζήτηση αποφάσισαν για τις κινήσεις που κάθε φιγούρα επιτρέπεται να κάνει στο παιχνίδι.

Ξαφνικά ακούστηκε η δυνατή φωνή του τελάλη, που τους ζητούσε, μόλις πέσει ο ήλιος, να συγκεντρωθούν όλοι στην Ειρηνική για να συζητήσουν για τον πόλεμο. Από τη συγκέντρωση δεν έλειπε κανείς. Ο Ένας και ο Άλλος ήταν σοβαροί και μουτρωμένοι. Στην πραγματικότητα δε θέλανε να γίνει πόλεμος, αλλά ποιος θα έκανε πίσω με τέτοιες ετοιμασίες; Τότε ο Στράτος, αφού κοίταξε καλά γύρω του, τους είπε:

– Εμείς τα παιδιά δε θέλουμε τον πόλεμο. Αποφασίσαμε να αναλάβουμε ενεργό δράση. Φτιάξαμε, λοιπόν, ένα παιχνίδι που θα σας κάνει να τον ξεχάσετε. Άρχισε να τους εξηγεί το παιχνίδι τους με καμάρι.

Όταν τελείωσε, όλοι ενθουσιάστηκαν. Ο Ένας και ο Άλλος χαμογέλασαν επιτέλους και αγκαλιασμένοι πήγαν παράμερα να παίξουν μια παρτίδα. Μόνο μια στιγμή σήκωσαν το κεφάλι τους και ρώτησαν το Στράτο:

– Δε μας είπες, μικρέ, το όνομα του παιχνιδιού.

Τα παιδιά κοιτάχτηκαν. Είχαν ξεχάσει να του βρούνε όνομα. Εγώ όμως το γνωρίζω, κι αν ήμουνα εκεί, θα τους το ψιθύριζα:

«Το όνομά του είναι ΣΚΑΚΙ».

Κώστας Γιουβαντσιούδης – Ειρήνη Μουσιάδου,
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το σκάκι, εκδ. Γιουβαντσιούδη, Θεσ/νίκη, 2000 (διασκευή)

1. Γράψτε στο τετράδιό σας σε τρεις ξεχωριστές στήλες τις φράσεις που δείχνουν το χώρο όπου γίνονται αυτά που λέει η ιστορία, τα πρόσωπα της ιστορίας και τις φιγούρες του παιχνιδιού.

Μελετάμε

Πώς γράφουμε περίληψη

Η περίληψη είναι η παρουσίαση μιας ιστορίας (ενός κειμένου) με σύντομο τρόπο. Στην περίληψη αναφέρουμε μόνο τις βασικές πληροφορίες του κειμένου. Παραλείπουμε τις πληροφορίες που δεν είναι τόσο σημαντικές.

Ποια βήματα ακολουθούμε για να γράψουμε μια περίληψη:

α) Πρώτα διαβάζουμε προσεκτικά την ιστορία για να κατανοήσουμε την υπόθεση της ιστορίας, το περιεχόμενό της.

β) Στη συνέχεια βρίσκουμε το κυρίως θέμα της ιστορίας. Σε αυτό μας βοηθάει και ο τίτλος τους ιστορίας που πολλές φορές συνοψίζει το θέμα της ιστορίας.

γ) Έπειτα χωρίζουμε το κείμενο σε παραγράφους. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε σε κάθε παράγραφο λέξεις-κλειδιά ή φράσεις-κλειδιά, που θα μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε το κύριο θέμα της κάθε παραγράφου. Αν θέλουμε μπορούμε να σημειώσουμε στο περιθώριο της παραγράφου μια σύντομη πρόταση (πλαγιότιτλος) που να αναφέρεται στο κυρίως θέμα της παραγράφου.

δ) Τέλος, ενώνουμε τις σύντομες προτάσεις που έχουμε γράψει στο περιθώριο. Κάνουμε τις αλλαγές που είναι απαραίτητες και χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες λέξεις ώστε να ενωθούν οι προτάσεις μεταξύ τους (π.χ. έπειτα, στη συνέχεια, και, ακόμη, στο τέλος κ.ά).

Η περίληψή μας θα πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω βασικά στοιχεία:

- Πού συμβαίνει η ιστορία μας.

- Πότε συμβαίνει.

- Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας.

- Ποια άλλα πρόσωπα συμμετέχουν στην ιστορία.

- Πώς εξελίσσεται η ιστορία:

l      Πώς αρχίζει.

l      Πώς εξελίσσεται (τι γίνεται μετά).

l      Πώς τελειώνει.

- Αναφέρουμε τι νιώθουν τα πρόσωπα της ιστορίας (συναισθήματα). 

Τι πρέπει να προσέχω όταν γράφω την περίληψη:

1)       Αντικαθιστώ όπου μπορώ βασικές λέξεις του κειμένου με συνώνυμες. 

π.χ. ο ηλικιωμένος – ο γέρος

2)       Αντικαθιστώ, όπου γίνεται, δευτερεύουσες προτάσεις με μετοχές.

π.χ. καθώς τρέχουμε – τρέχοντας

3)       Αντικαθιστώ φράσεις με λέξεις. 

π.χ. πριν από μερικές ημέρες – πρόσφατα

4)       Αντικαθιστώ μια σειρά ενεργειών από μία φράση. 

π.χ. Τα παιδιά έπαιξαν κυνηγητό στην αυλή και έπειτα κρυφτό. Στη συνέχεια έκοψαν την τούρτα, έβαλαν μουσική και χόρεψαν. – Τα παιδιά διασκέδασαν πολύ.

5)       Αντικαθιστώ μία περίοδο με μια φράση.
π.χ. Ο διευθυντής τόνισε ότι θα υπάρξουν συνέπειες γι΄ την πράξη τους και τους προειδοποίησε ότι αυτό που έκαναν δε θα μείνει ατιμώρητο. – Ο διευθυντής απείλησε με τιμωρία.

6)       Μετατρέπω τον ευθύ σε πλάγιο λόγο.
π.χ. «Πώς πέρασες σήμερα στην εκδρομή του σχολείου;» - Τον ρώτησε πώς πέρασε στην εκδρομή.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ  

                       α. Η περίληψη γράφεται σε τρίτο πρόσωπο 

(Το κείμενο αναφέρεται ...       Ο  συγγραφέας  παρουσίαζει...

                       β. Στην περίληψη δεν κάνουμε παραγράφους       

2. Γράψτε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου. Ακολουθήστε τα βήματα που σας δίνονται.

Για την  περίληψη ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα

3.Στο τετράδιό σας στα ρήματα του κειμένου με μπλε χρώμα κάνουμε χρονική αντικατάσταση και στα ρήματα με κόκκινο χρώμα κάνουμε εγκλιτική αντικατάσταση.

.