ΕΜΒΙΑ-ΑΒΙΑ

    

ΕΜΒΙΑ - ΑΒΙΑ

Έμβια είναι η άλλη ονομασία που δίνουμε στους ζωντανούς οργανισμούς.
Άβια ονομάζουμε όλα τα άψυχα αντικείμενα που μας περιβάλλουν.

Διαδραστική επανατροφοδότηση και εμπέδωση    ....πατώντας  ΕΔΩ

Παίζω και μαθαίνω        .... πατώντας    ΕΔΩ 

Η ζωή είναι ένα μοναδικό φαινόμενο που αναπτύχθηκε στη γη. Μέχρι στιγμής δε γνωρίζουμε αν υπάρχει ζωή σε κάποιο άλλο σημείο του σύμπαντος. Το ερώτημα της ύπαρξης της ζωής σε άλλον πλανήτη βασανίζει την ανθρωπότητα εδώ και χιλιετίες, καθώς ο άνθρωπος δύσκολα συμφιλιώνεται με την ιδέα της μοναχικής του παρουσίας στο απέραντο σύμπαν. Επιστημονική απάντηση, όμως, δεν υπάρχει στο ερώτημα αυτό.

    Αν υπάρχει ζωή σε άλλο σημείο του σύμπαντος, είναι πολύ πιθανόν ότι δε θα μοιάζει με τη ζωή που αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε στη γη, τη ζωή δηλαδή που παρατηρούμε γύρω μας. Η ζωή στη γη αναπτύχθηκε λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που διαμορφώθηκαν σε αυτή, εκ των οποίων οι πλέον σημαντικές είναι η ύπαρξη νερού και οξυγόνου.
    Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της ζωής; Τι διακρίνει τα έμβια, όσα δηλαδή είναι ζωντανά, από τα άβια;
    Η επιστήμη που μελετά το φαινόμενο της ζωής ονομάζεται Βιολογία. Η Βιολογία επιχειρεί να αποκαλύψει τους νόμους που διέπουν τη ζωή στη γη. Η αποσαφήνιση αυτών των νόμων, μεταξύ άλλων, θα συμβάλει στην κατανόηση πιθανών μορφών ζωής που προέρχονται από άλλο σημείο του σύμπαντος και ενδεχομένως να επιτευχθεί μία επικοινωνία μαζί τους.

Φιλλένια Σιδέρη - Νότα Λαζαράκη

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

Το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα ζωής. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα (μονοκύτταροι) ή περισσότερα (πολυκύτταροι) κύτταρα.

Τόσο τα έμβια όντα όσο και τα άβια αντικείμενα αποτελούνται από τα ίδια στοιχειώδη σωματίδια της ύλης, τα ηλεκτρόνια και τα δύο διαφορετικά κουάρκ από τα οποία αποτελούνται τα άτομα και από τα οποία συγκροτούνται τα μόρια... Τι είναι, λοιπόν, αυτό που διακρίνει τους ζωντανούς οργανισμούς από τα άβια αντικείμενα; Τα έμβια όντα αποτελούνται και αυτά από τα ίδια μόρια, όμως κάποια από αυτά συνδυάστηκαν και συνέθεσαν πολυπλοκότερα μόρια, από τα οποία αποτελούνται τα «ζωντανά» κύτταρα.

    Τα κύτταρα είναι μικροσκοπικά «εργοστάσια» που λειτουργούν με απίστευτη ακρίβεια. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα. Ανεξάρτητα από το σχήμα και τη μορφή τους, που ποικίλλουν πολύ, σε κάθε κύτταρο μπορούμε να διακρίνουμε τρία κύρια μέρη: την κυτταρική μεμβράνη, το κυτταρόπλασμα και τον πυρήνα. Στα φυτικά μόνο κύτταρα παρατηρούμε επίσης το κυτταρικό τοίχωμα, τα χυμοτόπια και τους χλωροπλάστες.

    Σε κάθε κύτταρο μπορούμε να διακρίνουμε 3 κύρια μέρη:

• Κυτταρική μεμβράνη: Διαχωρίζει το κύτταρο από το περιβάλλον του. Από την κυτταρική μεμβράνη περνάνε χρήσιμα υλικά προς το κύτταρο και αποβάλλονται άχρηστα προς τα έξω.
• Κυταρόπλασμα: Ο χώρος ανάμεσα στην κυτταρική μεμβράνη και τον πυρήνα. Στο κυτταρόπλασμα υπάρχει πλήθος διαφορετικών μικροσκοπικών οργανιδίων με διάφορες λειτουργίες. Το πιο σημαντικό από αυτά τα οργανίδια είναι το μιτοχόνδριο, που αποτελεί το "εργοστάσιο" παραγωγής ενέργειας του κυττάρου.
• Πυρήνας: Αποτελεί το "κέντρο ελέγχου" όλων των λειτουργιών του κυττάρου. Εδώ βρίσκονται αποθηκευμένες οι γενετικές πληροφορίες του κυττάρου (DNA).

    Στα φυτικά μόνο κύτταρα παρατηρούμε επίσης:

• Κυτταρικό τοίχωμα: Βρίσκεται πάνω από την κυτταρική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων. Είναι συμπαγές και κάνει το κύτταρο άκαμπτο. Τα φυτά δε διαθέτουν σκελετό. Στηρίζονται χάρη στην ακαμψία που προσδίδει στα κύτταρά τους το κυτταρικό τοίχωμα.
• Χυμοτόπιο: Ο "αποθηκευτικός χώρος" του φυτικού κυττάρου. Στα χυμοτόπια αποθηκεύονται χρήσιμες ουσίες, όπως για παράδειγμα το άμυλο.
• Χλωροπλάστες: Είναι γεμάτοι με μια πράσινη χρωστική ουσία, τη χλωροφύλλη. Σε αυτήν την ουσία οφείλεται το χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα των φύλλων. Στους χλωροπλάστες γίνεται η σημαντικότερη λειτουργία για τη ζωή στη Γη, η φωτοσύνθεση.

---

Με βάση τις χαρακτηριστικές λειτουργίες των ζωντανών οργανισμών μπορείς εύκολα να αποφασίσεις αν κάτι είναι ζωντανό ή όχι. Κάποια άβια αντικείμενα ωστόσο παρουσιάζουν μία ιδιοτυπία. Η ξύλινη καρέκλα, για παράδειγμα, είναι άβιο. Έχει κατασκευαστεί όμως από ένα δέντρο που κάποτε ολοζώντανο στεκόταν σε ένα δάσος. Όμοια, το μάλλινο πουλόβερ σου έχει κατασκευαστεί από το μαλλί ενός ζώου, το χαρτί του βιβλίου σου από ένα δέντρο, όπως και ο φελλός στο μπουκάλι του κρασιού, τα δερμάτινα παπούτσια σου από το δέρμα ενός ζώου...  Τα αντικείμενα που αποτελούν νεκρά τμήματα ζωντανών οργανισμών αποτελούν ειδική υποκατηγορία των άβιων.

---

αμοιβάδα βακτήρια

Στους πολυκύτταρους οργανισμούς τα κύτταρα συνεργάζονται και εξειδικεύονται, καθώς κάθε ομάδα κυττάρων επιτελεί ξεχωριστές λειτουργίες. Στους μονοκύτταρους οργανισμούς όμως το ένα μοναδικό κύτταρο πρέπει να εκτελεί όλες τις λειτουργίες του οργανισμού. Η αμοιβάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ζει στα στάσιμα νερά και κινείται απλώνοντας το κυτταρόπλασμά της προς διάφορες κατευθύνσεις. Έτσι, δεν έχει ποτέ σταθερό σχήμα.     Οι μονοκύτταροι οργανισμοί, ωστόσο, είναι «σύνθετοι», αν συγκριθούν με τα βακτήρια, τα οποία έχουν ακόμη πιο απλή οργάνωση και μικρότερο μέγεθος. Για να καταλάβεις πόσο μικροσκοπικά είναι τα βακτήρια, σκέψου ότι σε ένα κουταλάκι θα χωρούσαν 100 δισεκατομμύρια από αυτά!    Κάποιοι μονοκύτταροι μικροοργανισμοί είναι επιβλαβείς για τον άνθρωπο, πολλοί άλλοι όμως είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι για την παρασκευή εμβολίων αλλά και τροφίμων. Το γιαούρτι και το κρασί παράγονται χάρη στη ζύμωση που προκαλείται από μικροοργανισμούς.

---